15 Αυγ Βιβλίο: Αθέατη Βία της Στεφανίας Σουλή (Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ)
Ενδοοικογενειακή βία: η βία πίσω από τους τοίχους των σπιτιών, αθέατη για τους έξω, πραγματικό μαρτύριο για τους μέσα. Είναι η βία που ανοίγει στην ψυχή της γυναίκας και των παιδιών βαθιά χάσματα αγωνίας και απελπισίας, φόβους εκμηδένισης, επιθυμίες θανάτου, ποταμούς οργής, ανείπωτο πόνο.
Ο θεσμός της οικογένειας είναι από τη φύση του καταπιεστικός. Λειτουργεί ως φορέας μεταβίβασης στα μέλη του όλων των κανονιστικών προτύπων και των κοινωνικών στερεοτύπων αλλά και ως φορέας εξουσίας του αρχηγού, του άντρα, πάνω στη γυναίκα και στα παιδιά. Ενδεικτικά του καταπιεστικού χαρακτήρα της οικογένειας είναι τα μεγέθη της ενδοοικογενειακής βίας.
Το Συμβούλιο της Ευρώπης έχει δηλώσει ότι η ενδοοικογενειακή βία αποτελεί τη βασική αιτία θανάτου και αναπηρίας για τις γυναίκες 16 έως 44 ετών και ευθύνεται για περισσότερους θανάτους και προβλήματα υγείας από ό,τι ο καρκίνος, τα τροχαία δυστυχήματα και ο πόλεμος μαζί. Μία καταγγελία για ενδοοικογενειακή βία το λεπτό καταγράφεται καθημερινά από τα αστυνομικά τμήματα της Μ. Βρετανίας, και το 81% αφορά γυναίκες. Στις ΗΠΑ το ένα τρίτο των γυναικών χάνουν τη ζωή τους από το σύντροφό τους. Στη Νότια Αφρική μία γυναίκα σκοτώνεται κάθε 6 ώρες από το σύντροφό της. Στη Γαλλία, το 2001, 1.350.000 γυναίκες υπήρξαν θύματα ενδοοικογενειακής βίας. Στην Πορτογαλία, το 52,8% των γυναικών έχουν υπάρξει θύματα βίας, κυρίως ψυχολογικής, από το σύζυγο ή το σύντροφό τους.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αναφέρει ότι σε ποσοστό που φτάνει το 70% των περιπτώσεων δολοφονίας τα θύματα σκοτώθηκαν από άρρενες συντρόφους τους. Επίσης, το 80% των 3.500 παιδιών κάτω των 15 ετών που πεθαίνουν κάθε χρόνο από κακοποίηση ή παραμέληση στις αναπτυγμένες χώρες κακοποιούνται από τους ίδιους τους γονείς τους, σύμφωνα με έρευνα για την παιδική κακομεταχείριση που δημοσιεύεται από το κέντρο ερευνών Innocenti της Unicef. Στην Ελλάδα μία στις δύο γυναίκες που δολοφονούνται κάθε χρόνο είναι θύμα του τωρινού ή πρώην συντρόφου της, ενώ μία στις πέντε γυναίκες υπήρξε θύμα ξυλοδαρμού, τουλάχιστον μία φορά, από τον άντρα της. Οι άντρες που κακοποιούν τις γυναίκες τους ανήκουν σε όλα τα κοινωνικά στρώματα, με πρώτους τους αποφοίτους ΤΕΙ και ΑΕΙ.
Οι επιπτώσεις της βίας στην ψυχή των ανήλικων παιδιών είναι τεράστιες και τα σημαδεύουν για ολόκληρη τη ζωή τους. Όπως προκύπτει από ειδικές έρευνες, τα παιδιά που μεγαλώνουν σε περιβάλλον ενδοοικογενειακής βίας βιώνουν μια κατάσταση χρόνιου τραυματισμού, με κυρίαρχη μέσα τους μια τεράστια γκάμα αρνητικών συναισθημάτων, που κυμαίνονται από την οργή μέχρι την απόγνωση, και διαμορφώνουν τους όρους μιας διαταραγμένης συμπεριφοράς, όπου κυριαρχεί άλλοτε η βία και άλλοτε η απάθεια. Έχει βρεθεί επίσης ότι τα ανήλικα αγόρια που μεγαλώνοντας έβλεπαν τον πατέρα τους να εκδηλώνει βίαιη συμπεριφορά έχουν κατά δέκα φορές μεγαλύτερες πιθανότητες να ασκήσουν βία στις συζύγους τους σε σχέση με τα αγόρια εκείνα που μεγάλωσαν σε οικογένεια χωρίς βία.
Μ’αυτό το θέμα ασχολείται το εξαιρετικά ενδιαφέρον βιβλίο της έμπειρης νομικού Στεφανίας Σουλή. Με την πείρα και τη γνώση που έχει συγκεντρώσει ως νομική σύμβουλος στο Κέντρο Υποδοχής Κακοποιημένων Γυναικών της Γενικής Γραμματείας Ισότητας των Φύλων αλλά και στο “18 Άνω” και στον ΟΚΑΝΑ, η συγγραφέας ανιχνεύει με μεγάλη ευαισθησία το φαινόμενο της ενδοοικογενειακής βίας παρουσιάζοντας πλήθος αντιπροσωπευτικών περιπτώσεων κακοποίησης της γυναίκας καθώς και τις επιπτώσεις του φαινομένου στη σωματική και ψυχική υγεία της γυναίκας αλλά και των παιδιών της. Στόχο της, όπως σημειώνει η ίδια, έχει την αφύπνιση, τη συνειδητοποίηση και την ενδυνάμωση κάθε γυναίκας που βιώνει τη βία στη συντροφική ή τη συζυγική της σχέση. Στα 14 κεφάλαια του βιβλίου ξετυλίγεται όλο το κουβάρι της ενδοοικογενειακής βίας, η δυναμική και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της, ενώ περιγράφεται ο βίαιος άντρας στο ρόλο του συζύγου και του πατέρα.
Σε όλα τα κεφάλαια του βιβλίου περιλαμβάνονται και νομικές συμβουλές που απευθύνονται στις γυναίκες και στις μητέρες για την καλύτερη δυνατή αντιμετώπιση αυτής της πολύπλοκης κατάστασης. Ιδιαίτερη σημασία έχει η παρουσίαση του νομικού πλαισίου που ισχύει, με έμφαση στη διαδικασία της ποινικής διαμεσολάβησης, αφού, όπως υπογραμμίζει η συγγραφέας, είναι τραγική η έλλειψη επαρκών ειδικών υπηρεσιών για την αντιμετώπιση του φαινομένου, ειδικά στην επαρχία. Λειτουργούν μόνο δύο Συμβουλευτικά Κέντρα για τα θέματα βίας γυναικών σε Αθήνα και Πειραιά για ολόκληρη τη χώρα. Δημοσιεύεται επίσης ολόκληρος ο ισχύων νόμος 3500/2006, “Για την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας και άλλες διατάξεις”.
Στο βιβλίο αναλύονται ακόμη οι επικρατέστερες ψυχολογικές θεωρίες που αφορούν την έντονη συναισθηματική σχέση της γυναίκας-θύμα με τον βίαιο σύντροφό της. Παρουσιάζεται ο χαρακτήρας αυτής της δύσκολης σχέσης και η μεθόδευση της διακοπής της, τόσο από ψυχολογική όσο και από νομική άποψη. Στο τελευταίο κεφάλαιο παρουσιάζονται ποσοτικά στοιχεία από τη λειτουργία της Γενικής Γραμματείας Ισότητας των Φύλων, του πρώτου δημόσιου φορέα που ασχολείται με περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας, και εξάγονται σημαντικά συμπεράσματα, τα οποία καταρρίπτουν πολλούς από τους μύθους που επικρατούν.
Αποδεικνύεται καθαρά ότι οι κακοποιημένες γυναίκες δεν αποτελούν ένα μικρό ποσοστό του πληθυσμού, δεν είναι φτωχές και εξαρτημένες από το σύζυγο, δεν είναι χαμηλού μορφωτικού επιπέδου. Οι βίαιοι άντρες δεν είναι αποτυχημένοι στην επαγγελματική τους ζωή, δεν είναι όλοι ψυχασθενείς ή τοξικοεξαρτημένοι, δε γίνονται βίαιοι μετά το γάμο – ήταν βίαιοι και πριν απ’αυτόν. Τέλος οι μακροχρόνιες σχέσεις κακοποίησης δεν μπορούν να γίνουν καλύτερες όσο περνούν τα χρόνια, αφού στην κακοποίηση προστίθεται και η τρομοκράτηση του θύματος.
Πρόκειται πραγματικά για ένα βιβλίο-οδηγό που έρχεται να φωτίσει το σκοτεινό μονοπάτι της ζωής των κακοποιημένων γυναικών, προσφέροντας δύναμη και ελπίδα…
Κατερίνα Μάτσα
Ψυχίατρος, Επιστημονική Υπεύθυνη Μονάδας Απεξάρτησης ΨΝΑ – “18 Άνω”